W dzisiejszych czasach samochód stał się nieodzowną częścią naszego życia. Coraz więcej ludzi, zwłaszcza tych, którzy dopiero co ukończyli 18 lat, decyduje się na przystąpienie do egzaminu na prawo jazdy twierdząc, że uprawnienie do kierowania pojazdem mechanicznym ułatwi im życie. Niestety, bardzo często w radiu, w telewizji czy w Internecie słyszymy o wzrastającej każdego dnia liczbie wypadków drogowych. Co zrobić, gdy w czasie jazdy samochodem dojdzie do wypadku? Czy sprawca oraz poszkodowany mogą liczyć na odszkodowania oraz rekompensaty związane ze skutkami wypadku?

Ubezpieczenie pojazdu od odpowiedzialności cywilnej (OC)

Środkiem prawnym do ubiegania się o odszkodowanie komunikacyjne jest obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej pojazdu (OC). To z niego zarówno poszkodowany, jak i sprawca będą mogli pokryć straty poniesione w wypadku. Należy pamiętać, iż odszkodowanie powypadkowe, do którego zaliczamy polisę OC, przysługuje także pasażerowi samochodu lub motocykla sprawcy wypadku. W przypadku, gdy sprawca nie posiada polisy OC lub też sprawca jest nieznany, odszkodowanie powinno być wypłacone z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

Kto może starać się o odszkodowanie?

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego każdy, kto poniósł szkodę albo doznał krzywdy z winy innej osoby, może starać się o wypłatę odszkodowania. W przypadku wypadku śmiertelnego, członkowie najbliższej rodziny zmarłego mogą domagać się odszkodowania, jeżeli wykażą, że na skutek śmierci poszkodowanego ich sytuacja finansowa znacznie się pogorszyła (bierze się tu pod uwagę wysokość budżetu domowego, opiekę nad dziećmi, opiekę nad chorymi domownikami), jak również mogą żądać zadośćuczynienia z tytułu krzywdy spowodowanej przez śmierć najbliższej osoby.

Kto i w jaki sposób wyznacza wysokość odszkodowania?

Starania o pełne odszkodowania z wypadków drogowych zaczynamy od zgłoszenia szkody ubezpieczycielowi. Wszystkie okoliczności i warunki wypłacania rekompensat pieniężnych zawarte są w przepisach polisy ubezpieczeniowej. Wysokość odszkodowania nie jest z góry określona. W praktyce zależy ona od skutków wypadku: obrażeń poszkodowanego  (fizycznych i psychicznych), wieku, zawodu, perspektyw zawodowych, itp. Zazwyczaj wypłata odszkodowania następuje z chwilą wydania decyzji przez ubezpieczyciela, który w trakcie przeprowadzania postępowania likwidacyjnego zobowiązany jest do zgromadzenia wszelkich niezbędnych dokumentów, które pozwolą ustalić mu przebieg wypadku oraz określić jego skutki.

Ile czasu posiada ubezpieczyciel na wypłatę środków finansowych?

Ubezpieczyciel powinien wypłacić odszkodowanie w ciągu 30 dni, licząc od dnia zgłoszenia szkody. W przypadku poważniejszych wypadków termin ten może ulec przedłużeniu do 90 dni.

Na co przeznaczane są pieniądze wypłacane z tytułu odszkodowania powypadkowego?

Pieniądze z odszkodowania przeznaczane są do uregulowania szkód materialnych – związanych z uszkodzeniem lub zniszczeniem pojazdu, a także do pokrycia kosztów holowania i parkowania pojazdu, kosztu wynajmu auta zastępczego czy utraty wartości rynkowej pojazdu związanego z jego naprawą, jak również do szkód osobowych. Do tej ostatniej grupy zaliczymy kwestie związane z:

• pokryciem kosztów leczenia poszkodowanego – poszkodowany domaga się odpowiedniego świadczenia pieniężnego tytułem odszkodowania bezpośrednio od sprawcy wypadku lub od jego ubezpieczyciela; korzystamy z tej formy odszkodowania wtedy, gdy poszkodowany doznał uszkodzenia ciała czy rozstroju zdrowia albo zmarł. Na podstawie artykułu 444 k.c. poszkodowany może domagać się pokrycia kosztów leczenia, czyli m.in.: kosztów leków, środków opatrunkowych, przyrządów rehabilitacyjnych, pobytu w szpitalu, zabiegów i operacji, przygotowania do innego zawodu czy adaptacji mieszkania dla osoby niepełnosprawnej. W przypadku śmierci poszkodowanego rodzina ma  prawo ubiegać się o zwrot wszelkich kosztów pogrzebowych;
• zadośćuczynieniem doznanej krzywdy – ma ono złagodzić poczucie krzywdy po wypadku, zrekompensować cierpienia fizyczne oraz psychiczne, a także pomóc w dostosowaniu się do nowych warunków życia. Wysokość zadośćuczynienia jest każdorazowo określana dla konkretnego przypadku. Co najważniejsze, zadośćuczynienia można się domagać tylko za życia osoby poszkodowanej, a roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko, gdy zostało uznane na piśmie lub wytoczono powództwo za życia osoby poszkodowanej.
• zadośćuczynieniem doznanej krzywdy doznanej przez członków osoby zmarłej na skutek wypadku;
• rentą odszkodowawczą z tytułu zwiększonych potrzeb: obejmuje ona takie kwestie, jak: dodatkowa opieka osób trzecich, specjalna dieta, przyjmowanie lekarstw, zakup leków oraz środków opatrunkowych. Co do zasady renta powinna być wypłacana w comiesięcznych ratach, natomiast sąd na prośbę poszkodowanego może ustalić ratę jednorazową, gdy wymaga tego określona sytuacja (zakup sprzętu dla niepełnosprawnego);
• rentą z tytułu utraconego dochodu – gdy poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej. Renta ta może być ustalona na czas określony lub nieokreślony, a jej wysokość powinna oddawać tą część zarobków, których utrata została spowodowana przez wypadek;
• rentą odszkodowawczą za śmierć członka rodziny lub bliskiej osoby, o ile zmarły był zobowiązany do alimentacji osób starających się o odszkodowanie.

Co zrobić w sytuacji, gdy firma ubezpieczeniowa odmawia nam wypłaty odszkodowania?

Po pierwsze, każdy kto ubiega się o wypłatę rekompensaty ma prawo żądać od danego zakładu ubezpieczeniowego decyzji uzasadniającej odmowy wypłaty odszkodowania w formie pisemnej. Poszkodowany może także udać się do nadrzędnego oddziału swojej firmy ubezpieczeniowej, przedstawić dokładnie zaistniałą sytuacje oraz odmowne uzasadnienie ubezpieczyciela. Gdy odwołanie nie wpłynie na zmianę stanowiska ubezpieczyciela, poszkodowany może zwrócić się z prośbą o pomoc do Rzecznika Ubezpieczonych lub wytoczyć sprawę z powództwa cywilnego w sądzie.

Czy poszkodowany również może ponieść winę za spowodowanie wypadku?

Tak. Kwestię tą reguluje przepis art. 362 kodeksu cywilnego, który mówi, iż gdy poszkodowany zostanie uznany za osobę, która przyczyniła się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Poszkodowany może przyczynić się do powstania lub zwiększenia szkody w sytuacji, gdy jechał bez zapiętych pasów bezpieczeństwa lub wsiadł do auta z pijanym kierowcą, którego stan był jedną z bezpośrednich przyczyn spowodowania wypadku. 

Postępowanie sądowe

Właściwym dla rozpatrzenia sprawy jest Sąd albo miejsca zdarzenia, albo siedziby ubezpieczyciela, a w zależności od wartości żądanej kwoty będzie to Sąd Okręgowy (powyżej 75.000,00 zł) lub Sąd Rejonowy. Opłata sądowa wynosi 5 % od żądanej kwoty, można ubiegać się o zwolnienie od jej poniesienia.

Roszczenie to ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli szkoda wynikła z wypadku, w którym nastąpiła śmierć poszkodowanego bądź też ciężki uszczerbek na zdrowiu powodujący konieczność hospitalizacji na więcej niż 7 dni, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Anna Kowalska

artykuł powstał we współpracy
z Kancelarią Adwokacką Aleksandry Nowak