W środę 13 listopada 2019 roku z okazji Święta Niepodłegłości Rzeczypospolitej zorganizowano w Hadze ekranizację polskiego filmu „Paszporty do Paragwaju” w reżyserii Roberta Kaczmarka. Jest to film dokumentalny, który opowiada między innymi o smutnych losach Żydów znajdujących się w getcie. Zapowiedzią do filmu było wystąpienie na temat Holokaustu w języku angielskim.

„Za pomoc Żydom groziła śmierć” – brzmi drastycznie, ale te słowa wzięte z filmu wzmacniąją akt heroizmu Polaków ratujących życie drugiego człowieka. Według różnych danych udało się ocalić przed Holokaustem co najmniej 400 Żydów zamieszkałych nie tylko na terenie Polski, ale też innych krajów (w tym Niemiec oraz Holandii). Tak naprawdę udało się ich uratować dzięki fałszowaniu paszportów krajów Ameryki Południowej, a mianowicie Paragwaju, Urugwaju czy też Kostaryki (o czym mówi piosenka, fragmentów której słuchamy w trakcie filmu).

Oglądając ten film, warto zauważyć kilka faktów historycznych, o których zresztą dowiadujemy się dopiero teraz. Przy Poselstwie Rzeczypospolitej w Bernie działała grupa pod przewodnictwem Aleksandra Ładosia, który od roku 1940 funkcjonował jako poseł pełnomocny. Członkowie „grupy Ładosia” fałszowali paszporty krajów Ameryki Południowej wydając je Żydom. Osoby posiadające taki paszport traktowano w Wermachcie jako obcokrajowców niepodlegających reżimowi okupacji. Dzięki temu udało się im uniknąć niemieckich obozów eksterminujących, a wielu z nich udało się nawet doczekać się końca II wojny światowej. Film przedstawia wypowiedzi kilku potomków uratowanych, którzy chcą wyrazić podziękowania Polakom, dzięki którym teraz żyją na tej ziemi.

Powyżej opisana działalność wspierana była przez Polskie Państwo Podziemne oraz Polski Rząd w Londynie. Do grupy Ładosia należali między innymi konsul Konstanty Rokicki, żydowski pracownik konsulatu Juliusz Kuhl oraz radca Stefan Ryniewicz. Puste blanki paszportowe nabywano od Konsula Honorowego Paragwaju w Szwajcarii. Jeden taki paszport kosztował 500 franków i był jedyną drogą ku wolności oraz ocaleniu życia. Bezpośredni transport kopii paszportów do Polski zapewniały dwie organizacje żydowskie kierowane przez Abrahama Silberscheina oraz Chaima Eissa.

Na Glazenzaal, hali gdzie odbywał się pokaz filmu, nie zabrakło Holendrów oraz osób innych narodowości, nieposługujących się językiem polskim. Dzięki napisom w języku angielskim mogli oni śledzić ciąg ukazanej historii. Po zakończeniu projekcji filmu publiczność miała przyjemność zadawać pytania organizatorom, głównie w języku angielskim. Na koniec spotkania uroczyście otworzono Synagogę w środku Glazenzaal. Na gości czekał poczęstunek w postaci placków i innych przekąsek pochądzących raczej z tradycji kuchni żydowskiej niż polskiej oraz białe i czerwone wino.

Olga Diacova-Sosnowska